Rozwój energetyki wiatrowej to nie tylko kwestia transformacji energetycznej i ochrony klimatu. To również silny impuls gospodarczy, który może znacząco wpłynąć na rozwój lokalnych społeczności, szczególnie na obszarach wiejskich, gdzie często lokalizowane są farmy wiatrowe. W tym artykule przyjrzymy się ekonomicznym i społecznym korzyściom, jakie przynoszą inwestycje w energię wiatrową dla lokalnych gospodarek w Polsce.
Dochody dla gmin i samorządów
Jedną z najbardziej wymiernych korzyści z inwestycji w energetykę wiatrową dla lokalnych społeczności są dodatkowe dochody budżetowe, które trafiają do kas gminnych. Pochodzą one z kilku źródeł:
1. Podatek od nieruchomości
Turbiny wiatrowe podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, który stanowi dochód własny gmin. Wysokość tego podatku zależy od wartości instalacji i może być znacząca. Przykładowo, dla typowej nowoczesnej turbiny o mocy 4 MW, roczny podatek może wynosić około 40-60 tys. zł. Średniej wielkości farma wiatrowa składająca się z 20 turbin może więc generować dla gminy przychód rzędu 800 tys. - 1,2 mln zł rocznie tylko z tego tytułu.
Warto podkreślić, że od 2018 roku nastąpiła zmiana interpretacji przepisów i podatek od nieruchomości jest naliczany tylko od części budowlanej elektrowni wiatrowej (fundamentu i wieży), a nie od całości instalacji włącznie z turbiną i łopatami. Niemniej jednak, nawet w tej formie stanowi on istotne źródło dochodów dla gmin.
2. Opłaty dzierżawne
Jeśli turbiny wiatrowe są lokalizowane na gruntach należących do gminy, samorząd otrzymuje dodatkowe przychody z tytułu dzierżawy gruntu. Wysokość tych opłat jest negocjowana indywidualnie, ale typowo wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych rocznie za jedną turbinę.
3. Udział w podatku dochodowym
Gminy otrzymują również część podatku dochodowego płaconego przez firmy operujące na ich terenie. Dotyczy to zarówno firm budujących i serwisujących farmy wiatrowe, jak i spółek celowych zarządzających farmami.
4. Opłaty za służebność przesyłu
Za udostępnienie gminnych gruntów pod infrastrukturę towarzyszącą, taką jak drogi dojazdowe czy linie energetyczne, inwestorzy płacą gminom opłaty za służebność przesyłu.
Co ważne, te dodatkowe dochody mają charakter długoterminowy - farmy wiatrowe funkcjonują zwykle przez 25-30 lat, zapewniając stabilne wpływy do budżetu przez kilka kadencji samorządu.
Korzyści dla właścicieli gruntów
Nie tylko gminy, ale także indywidualni właściciele gruntów mogą czerpać wymierne korzyści z inwestycji w energetykę wiatrową. Wydzierżawienie części terenu pod turbinę wiatrową może być bardzo opłacalne:
- Typowa opłata dzierżawna za grunt pod jedną turbinę wynosi od 30 do 70 tys. zł rocznie
- Umowy dzierżawy są zazwyczaj zawierane na 25-30 lat, zapewniając stabilny dochód pasywny
- Turbina zajmuje stosunkowo niewielką powierzchnię (ok. 0,5 ha), pozostawiając większość działki dostępną do prowadzenia działalności rolniczej
- Właściciel gruntu nie ponosi żadnych kosztów związanych z budową, utrzymaniem czy likwidacją turbiny
Dla wielu gospodarstw rolnych, szczególnie na terenach o niższej klasie gleb, przychody z dzierżawy gruntu pod turbiny wiatrowe mogą stanowić istotne źródło dywersyfikacji dochodów i zwiększać stabilność finansową.
Tworzenie miejsc pracy
Inwestycje w energetykę wiatrową generują miejsca pracy na różnych etapach realizacji projektu i w różnych sektorach gospodarki:
1. Etap budowy (krótkoterminowe zatrudnienie)
Podczas budowy farmy wiatrowej powstają liczne miejsca pracy związane z:
- Pracami budowlanymi (fundamenty, drogi dojazdowe)
- Transportem elementów turbin
- Montażem konstrukcji
- Pracami elektrycznymi (okablowanie, przyłącza)
- Usługami dla pracowników (zakwaterowanie, wyżywienie, transport)
Szacuje się, że budowa farmy wiatrowej o mocy 50 MW generuje około 150-200 miejsc pracy przez okres 12-18 miesięcy. Co ważne, część z tych miejsc pracy jest dostępna dla mieszkańców okolicznych miejscowości, nawet bez specjalistycznych kwalifikacji.
2. Etap eksploatacji (długoterminowe zatrudnienie)
Po zakończeniu budowy powstają stałe miejsca pracy związane z:
- Obsługą techniczną i serwisem turbin
- Zarządzaniem farmą wiatrową
- Monitorowaniem pracy instalacji
- Ochroną obiektu
- Usługami towarzyszącymi
Na etapie eksploatacji farma o mocy 50 MW tworzy bezpośrednio około 5-10 stałych miejsc pracy. Chociaż liczba ta może wydawać się niewielka, należy pamiętać, że są to zwykle dobrze płatne stanowiska techniczne, a farmy wiatrowe są często lokalizowane na terenach wiejskich, gdzie każde nowe miejsce pracy ma istotne znaczenie.
3. Miejsca pracy w łańcuchu dostaw
Oprócz bezpośredniego zatrudnienia przy budowie i eksploatacji farm wiatrowych, rozwój sektora stymuluje tworzenie miejsc pracy w całym łańcuchu dostaw:
- Produkcja komponentów (wież, łopat, elementów turbin)
- Usługi inżynieryjne i projektowe
- Logistyka i transport specjalistyczny
- Badania i rozwój
- Usługi finansowe i ubezpieczeniowe
Polska ma znaczący potencjał w rozwoju przemysłu związanego z energetyką wiatrową. Już teraz w kraju działa kilkanaście fabryk produkujących komponenty dla sektora wiatrowego, zatrudniających łącznie kilka tysięcy pracowników.
Według szacunków Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej, rozwój lądowej energetyki wiatrowej zgodnie z potencjałem rynku może wygenerować w Polsce do 2030 roku około 42 tysiące nowych miejsc pracy, a morska energetyka wiatrowa dodatkowo 77 tysięcy miejsc pracy.
Rozwój infrastruktury lokalnej
Inwestycje w energetykę wiatrową często pociągają za sobą modernizację lokalnej infrastruktury, co przynosi korzyści całej społeczności:
1. Infrastruktura drogowa
Transport elementów turbin wiatrowych wymaga dróg o odpowiedniej nośności i geometrii. Inwestorzy często finansują modernizację lokalnych dróg, które następnie służą także mieszkańcom. W wielu przypadkach firmy wiatrowe budują też nowe odcinki dróg, które ułatwiają komunikację w regionie.
2. Infrastruktura elektroenergetyczna
Przyłączenie farm wiatrowych do sieci elektroenergetycznej często wiąże się z modernizacją lokalnej infrastruktury przesyłowej, co może poprawić jakość i stabilność dostaw energii dla okolicznych mieszkańców i przedsiębiorstw.
3. Infrastruktura telekomunikacyjna
Zarządzanie farmami wiatrowymi wymaga dobrej łączności, dlatego inwestycje tego typu czasami obejmują również rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym szerokopasmowego internetu, co przynosi korzyści lokalnym społecznościom.
Fundusze społeczne i programy wsparcia
Coraz więcej firm z sektora energetyki wiatrowej realizuje programy społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), które obejmują wsparcie dla lokalnych społeczności:
1. Fundusze sołeckie i gminne
Niektóre firmy dobrowolnie przekazują część przychodów z farm wiatrowych na specjalne fundusze, z których finansowane są projekty wybrane przez lokalną społeczność – remonty świetlic wiejskich, budowa placów zabaw, doposażenie szkół czy domów kultury.
2. Programy edukacyjne
Firmy z sektora energetyki wiatrowej często angażują się w programy edukacyjne dotyczące odnawialnych źródeł energii, organizując warsztaty dla szkół, fundując stypendia czy wspierając lokalne projekty naukowe.
3. Programy ekologiczne
Wiele firm realizuje też programy ochrony środowiska na terenie gmin, w których działają – nasadzenia drzew, ochrona siedlisk, edukacja ekologiczna, co przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców.
Studium przypadku: Gmina Margonin
Jednym z najlepszych przykładów pozytywnego wpływu energetyki wiatrowej na lokalną gospodarkę w Polsce jest gmina Margonin w Wielkopolsce, gdzie w 2009 roku powstała jedna z pierwszych dużych farm wiatrowych w kraju, składająca się z 60 turbin o łącznej mocy 120 MW.
Efekty ekonomiczne dla gminy:
- Wzrost dochodów budżetu gminy o około 25% dzięki podatkom od elektrowni wiatrowych
- Modernizacja infrastruktury drogowej, w tym remont kilkunastu kilometrów dróg gminnych
- Stworzenie około 20 stałych miejsc pracy w obsłudze farm
- Dodatkowe przychody dla ponad 40 właścicieli gruntów
- Spadek bezrobocia w gminie o około 2 punkty procentowe
- Rozwój lokalnej przedsiębiorczości, w tym firm świadczących usługi dla sektora energetyki wiatrowej
Dzięki dodatkowym dochodom gmina Margonin mogła zrealizować liczne inwestycje podnoszące jakość życia mieszkańców – rozbudowę szkół, modernizację oczyszczalni ścieków, budowę boisk sportowych i ścieżek rowerowych.
Wyzwania i kontrowersje
Należy jednak zauważyć, że wpływ farm wiatrowych na lokalną gospodarkę nie zawsze jest jednoznacznie pozytywny i może wiązać się z pewnymi wyzwaniami:
1. Potencjalny wpływ na wartość nieruchomości
Istnieją obawy, że bliskość turbin wiatrowych może obniżać wartość okolicznych nieruchomości. Badania w tym zakresie nie są jednoznaczne – niektóre wskazują na niewielki spadek wartości domów położonych bardzo blisko turbin, inne nie wykazują istotnego wpływu.
2. Wpływ na turystykę
W regionach o dużych walorach krajobrazowych istnieje obawa, że farmy wiatrowe mogą negatywnie wpływać na atrakcyjność turystyczną. Z drugiej strony, w niektórych miejscach farmy wiatrowe same stają się atrakcją turystyczną i elementem edukacji ekologicznej.
3. Nierównomierny rozkład korzyści
Korzyści ekonomiczne z farm wiatrowych nie zawsze są równomiernie rozłożone. Właściciele gruntów pod turbiny czerpią znaczne zyski, podczas gdy sąsiedzi mogą doświadczać pewnych niedogodności bez odpowiednich rekompensat.
Jak maksymalizować lokalne korzyści?
Aby maksymalizować pozytywny wpływ energetyki wiatrowej na lokalną gospodarkę, warto wdrażać następujące praktyki:
1. Partycypacyjny model planowania
Angażowanie lokalnej społeczności w planowanie inwestycji od najwcześniejszych etapów zwiększa akceptację społeczną i pozwala lepiej dostosować projekt do lokalnych potrzeb.
2. Programy współwłasności
Modele, w których lokalna społeczność ma udział własnościowy w farmie wiatrowej (np. spółdzielnie energetyczne), zapewniają bardziej równomierny rozkład korzyści.
3. Przejrzyste umowy i zobowiązania
Jasne i przejrzyste umowy między inwestorami a gminą oraz właścicielami gruntów, z dokładnie określonymi zobowiązaniami finansowymi i społecznymi, pomagają budować zaufanie i pewność co do długoterminowych korzyści.
4. Lokalne łańcuchy dostaw
Priorytetowe traktowanie lokalnych dostawców i wykonawców przy budowie i obsłudze farm wiatrowych zwiększa ekonomiczne korzyści dla regionu.
Podsumowanie
Inwestycje w energetykę wiatrową mogą być istotnym impulsem rozwojowym dla lokalnych gospodarek, szczególnie na terenach wiejskich. Zwiększone dochody gmin, dodatkowe przychody dla właścicieli gruntów, nowe miejsca pracy oraz inwestycje w infrastrukturę przekładają się na poprawę jakości życia mieszkańców i tworzą podstawy dla zrównoważonego rozwoju.
Kluczem do maksymalizacji tych korzyści jest jednak właściwe planowanie, uwzględniające zarówno interesy inwestorów, jak i lokalnych społeczności, oraz sprawiedliwy podział zysków z wiatru – odnawialnego zasobu, który należy do wszystkich mieszkańców.
Dla Polski, stojącej u progu intensywnego rozwoju energetyki wiatrowej, istotne jest wypracowanie modeli inwestycyjnych, które nie tylko przyczynią się do transformacji energetycznej kraju, ale również będą motorem rozwoju gospodarczego regionów, w których powstają farmy wiatrowe.